Έθιμα και παραδόσεις - Το Πάσχα στις Κέδαρες

Η προσπάθεια διατήρησης της ιστορικής και πολιτιστικής ταυτότητας του χωριού μας είναι μέσα στους στόχους και επιδιώξεις του Συνδέσμου μας. Τα ήθη και έθιμα είναι ο λαϊκός πολιτισμός μια χώρας. Μέσα απ` αυτά αναζητούμε τις ρίζες μας, ανακαλύπτομε τη φυσιογνωμία μας, γνωρίζομε την ταυτότητά μας και θωρακίζομε τη συνέχιση του έθνους μας. Με λίγα λόγια τα ήθη και έθιμα είναι ο καθρέφτης ενός λαού γι` αυτό όχι μόνον πρέπει να τα κρατάμε ζωντανά κι αναλλοίωτα από τη φθορά του χρόνου αλλά και να τα μεταφέρομε στις επόμενες γενιές. Στα προηγούμενα τεύχη μας αναφερθήκαμε στα ήθη και έθιμα του γάμου, των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Σ` αυτό μας το τεύχος θα μιλήσομε για τα ήθη και έθιμα της Ανάστασης ή της «Λαμπρής»  όπως εξακολουθούν ακόμη να την αποκαλούν οι κάτοικοι του χωριού.

Τα παλιά χρόνια οι προετοιμασίες της Ανάστασης άρχιζαν από πολύ νωρίς με πρώτο μέλημα το «ασβέστωμα» και το συγύρισμα των σπιτιών. Ακολουθούσε η αγορά των τυριών που θα χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή των φλαούνων. Ένα υπέροχο έδεσμα που ευτυχώς συνηθίζεται να φτιάχνεται μέχρι και σήμερα.

Το Σάββατο του Λαζάρου, οι κάτοικοι του χωριού απόφευγαν να κάνουν μπάνιο γιατί πίστευαν πως θα έπαιρναν το κίτρινο χρώμα που είχε ο Λάζαρος όταν επέστρεψε από τον κάτω κόσμο. Επίσης μικροί και μεγάλοι γύριζαν τα σπίτια κι έψαλλαν το «Λάζαρο». Οι οικοκυρές τους έδιναν αβγά και πολύ συχνά αυτοί που είχαν κοπάδια, τους έδιναν και κανένα τυρί ή ακόμη και καμιάν αναρή.

Άρχοντες καλημέρα σας καλή γιορτή απάνω σας,
ήρθαν τα Βάγια ήρθανε και του Λαζάρου έγερση.
Τα Άγια Πάθη του Χριστού αξίως προσκυνήσομε,
και τη Λαμπράν Ανάσταση καλώς να τη γιορτάσομε.

Την Κυριακή των Βαΐων η εκκλησία του χωριού ήταν κατάμεστη από κόσμο. Η κάθε οικοκυρά φρόντιζε να έχει μαζί της και μια μεγάλη δέσμη από κλωνάρια ελιάς που παρέμεναν εκεί μέχρι τη μέρα της Πεντηκοστής. Ως γνωστό η ελιά χρησιμοποιείται για το κάπνισμα, που διώχνει το κακό μάτι και τις ζηλοφθονίες. Το έθιμο αυτό διατηρείται και σήμερα. Επίσης την Κυριακή των Βαΐων όλοι οι κάτοικοι του χωριού έτρωγαν κονσέρβες ψαριού αφού ήταν εντελώς ακατόρθωτο να προμηθευτούν με φρέσκο. Τα δε παιδιά ενθουσιάζονταν και τραγουδούσαν το ακόλουθο τραγουδάκι:

Τα βράδια της Αγίας εβδομάδας κανείς δεν έλειπε από την εκκλησία. Μικροί και μεγάλοι παρακολουθούσαν μ` ευλάβεια τα ιερά Πάθη του Χριστού. Τη Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα της αποκορύφωσης των Παθών, πολλοί ήταν εκείνοι που συνήθιζαν να πίνουν λίγο ξύδι, έτσι για να αισθανθούν τον πόνο του Θεανθρώπου όταν ζήτησε νερό και οι Ρωμαίοι στρατιώτες Του πρόσφεραν ξύδι.

Η κάθε νοικοκυρά φρόντιζε να πάρει στο επιτάφιο λίγα λουλούδια από τον κήπο της ή ακόμη κι από τους αγρούς ενώ αρκετοί καλλίφωνοι άντρες στέκονταν γύρω από το επιτάφιο κι έψαλλαν τις τρεις στάσεις των εγκωμίων. Τη στιγμή που ο ιερέας έψαλλε το «έραναν τον τάφο αι μυροφόροι μύρα», νεαρά κορίτσια έραιναν το επιτάφιο με ροδόσταγμα και πέταλα λουλουδιών. Αργότερα γινότανε λιτανεία μέσα στο χωριό και σ` όλη τη διαδρομή οι γυναίκες έβγαιναν στους δρόμους να καπνίσουν και να ραντίσουν με αρώματα το επιτάφιο.

Τη νύχτα της Ανάστασης ο ιερέας δεν έλεγε το «Χριστός Ανέστη» αν δεν ήταν σίγουρος πως είχαν όλοι συγκεντρωθεί στην εκκλησία. Αν απουσίαζε έστω και ένας έστελνε κάποιον να τον φωνάξει. Μόλις έλεγε το «Δεύτε λάβετε φως» άναβαν όλοι τις λαμπάδες τους κι έβγαιναν στον περίβολο του ναού όπου άκουγαν το ευαγγέλιο και τον «Καλόλο».

Με το πέρας της λειτουργίας κοινωνούσαν όλοι κι έβγαιναν έξω στην αυλή. Στέκονταν γύρω από την τεράστια «λαμπρατζιά» που οι φλόγες της ζέσταιναν όχι μόνο τα σώματα αλλά και τις ψυχές. Ήταν η στιγμή που τυχόν πάθη, έχθρες κι αντιζηλίες ξεχνιούνταν και παραμερίζονταν. Αισθάνονταν χαρούμενοι κι αδερφωμένοι. Αντάλλαζαν ευχές μοιράζονταν τις φλαούνες που είχαν πάρει μαζί τους, τσούγκριζαν τα κόκκινα αβγά που είχαν στα καλάθια τους και μετά γύριζαν στα σπίτια τους κρατώντας στα χέρια τους το αναμμένο με το άγιο φως κερί τους.

Κυριακή του Πάσχα. Την Κυριακή το απόγευμα αλλά και τη Δευτέρα του Πάσχα γινότανε εσπερινός της αγάπης στο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου. Τόσο η εκκλησία όσο κι ο γύρω χώρος πλημμύριζαν από κόσμο.

Πολύ ξεχωριστά ήταν και τα διάφορα παιγνίδια που γίνονταν στην εκκλησία κι αργότερα στον περίβολο του σχολείου. Συμμετείχαν σ` αυτά όλοι οι κάτοικοι του χωριού μικροί και μεγάλοι. Μερικά από τα παιγνίδια αυτά ήταν τα ακόλουθα: Καττόμουγια, ζίζυρος, διτζίμιν, ξεροπόταμος, τριάππιδκια, συτζιά, γερανός, περνά - περνάη μέλισσα, σκατούλλικα, δκυο να βρω τρεις να μεν εύρω, η βασιλιτζιά και το τράβηγμα σχοινιού (διελκυστίνδα). Οι δε «σούσες» είχαν την τιμητική τους μια τέτοια μέρα. Το ακόλουθο λαϊκό τραγουδάκι αντιλαλούσε σε κάθε γωνιά του χωριού.

Τα περισσότερα παιχνίδια τα διοργάνωναν η Καλλού Γιάγκου Σπύρου και η Πολύμνια Βρασίδα. Με το κέφι και τη ζωντάνια τους σκορπούσαν χαρά κι ευεξία σε μικρούς και μεγάλους, σε πλούσιους και φτωχούς. Αιωνία τους η μνήμη κι ο Θεός να τις έχει καλά εκεί που βρίσκονται.
 

Αντιγόνη Χριστοδουλίδου
Απο τη τρίτη έκδοση του περιοδικού «Οι Κέδαρες άλλοτε και σήμερα»