Συνοικέσια - Ποικοσύμφωνα - Αρραβώνες
Αντιγόνης Χριστοδουλίδου
 

Πριν από κάποιες δεκαετίες η γυναίκα καταπιεζόταν από αυταρχικούς και βίαιους συζύγους και έσκυβε το κεφάλι υπομονετικά και καρτερικά, χωρίς καν να διαμαρτυρηθεί.  Με την πάροδο όμως των χρόνων τα πράγματα άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό και η γυναίκα απέκτησε τη θέση που της αρμόζει. Μορφώνεται, εργάζεται και είναι οικονομικά ανεξάρτητη. Με λίγα λόγια έχει εξισωθεί με τον άντρα και έχει δραστηριοποιηθεί σε όλους τους τομείς. Την βλέπομε σε  όλα σχεδόν τα επαγγέλματα, ακόμη και σ` αυτά που μέχρι πρόσφατα ήταν ανδροκρατούμενα. Επίσης, όχι μόνον απέκτησε  δικαίωμα ψήφου, αλλά έχει μπει και η ίδια στην πολιτική και μάλιστα πολύ δυναμικά.

Μέχρι τη δεκαετία του `80 περίπου, οι γονείς ήταν εκείνοι που επέλεγαν και αποφάσιζαν ποιόν ή ποιάν θα παντρεύονταν τα παιδιά τους. Ο δε  γάμος δεν γινότανε από έρωτα  και αίσθημα. Ήταν μια «εμπορική συμφωνία» ανάμεσα στις δύο ενδιαφερόμενες πλευρές και η νύφη το προϊόν προς πώληση.  Όσο πιο μεγάλη προίκα είχε μια κοπέλα τόσο πιο περιζήτητη νύφη γινότανε και όσο πιο προσοντούχος ήταν ο νέος, π.χ. Κυβερνητικός Υπάλληλος, όπως δάσκαλος ή αστυνομικός, τόσο πιο πολλά υπόσχονταν να του δώσουν οι γονείς της κοπέλας.

Τα περισσότερα ζευγάρια παντρεύονταν με  συνοικέσιο. Για το σκοπό αυτό υπήρχαν οι λεγόμενες «προξενήτρες» που έπαιρναν και αμοιβή, αν οι  προσπάθειές τους είχαν αίσιο τέλος.  Ο προξενήτρα, με δική της πρωτοβουλία ή εισήγηση κάποιου συγγενή ή ακόμη και τους ίδιους τους γονείς, προσέγγιζε την άλλη πλευρά και έκανε την πρότασή της. Αν  διαπίστωνε ότι υπήρχε αμοιβαία επιθυμία, προχωρούσαν σε μια πρώτη συνάντηση. Συζητούσαν με κάθε λεπτομέρεια το θέμα της «προίκας», ένας θεσμός που υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων, και αν δεν υπήρχαν διαφορές  όριζαν την ημέρα των αρραβώνων. Πριν όμως ο ιερέας ευλογήσει τους αρραβώνες έπρεπε να συντάξει έναν έγγραφο, το «προικοσύμφωνο», όπως το έλεγαν, μέσα στο οποίο έγραφε λεπτομερώς την προίκα που θα έδιναν οι δυο πλευρές στα παιδιά τους.  Πρώτοι οι γονείς της κοπέλας και μετά οι γονείς του γαμπρού καθόριζαν την κτηματική και οικονομική βοήθεια που θα έδιναν στα παιδιά τους, ώστε να καταστεί δυνατή και βιώσιμη η επιτυχής  λειτουργία της οικογένειας που θα δημιουργούσαν.

Το προικοσύμφωνο συμπεριλάμβανε κάθε είδος ρουχισμού, όπως σεντόνια, μαξιλάρια, πετσέτες. Έπιπλα, π.χ. τραπέζι, καρέκλες, κρεβάτι, ερμάρι ή μπαούλο και καναπέ. Μαγειρικά σκεύη, όπως χαρτζιά, μαγείρισσες, μονοβούπες, λαμιντζάνες, σκάφες και οτιδήποτε άλλο ήταν σε θέση να προσφέρουν οι γονείς. Μερικά ζώα, όπως πρόβατα, βόδια, γαϊδούρια, πουλερικά ήταν πολύ αναγκαία για το ξεκίνημα ενός ζευγαριού. Αν οι γονείς ήταν πλούσιοι έδιναν  επίσης κοσμήματα, χρυσές λίρες και καμιά φορά και μετρητά. Περισσότερο όμως σημαντικά απ` όλα ήταν τα ακίνητα που θα έδιναν στο νέο ζευγάρι, όπως σπίτι, αμπέλια, χωράφια και περιβόλια. Υπήρχαν περιπτώσεις που ακόμη και τα εσώρουχα γράφονταν στο προικοσύμφωνο. Δηλαδή μεσοφόρια, φανέλες, κάλτσες, σώβρακα και νυχτικιές. Μόλις το προικοσύμφωνο ήταν έτοιμο ο ιερέας το διάβαζε δυνατά και μετά υπογραφόταν από τον ίδιο, από τους γονείς του γαμπρού και της νύφης καθώς και τους μάρτυρες. Ακολούθως καταθετόταν στην μητρόπολη.

Αν καμιά φορά για τον ένα ή τον άλλο λόγο, οι σοδιές δεν πήγαιναν καλά και οι γονείς της νύφης αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις υποσχέσεις τους, ο γαμπρός έστηνε πόδι και απαιτούσε αυτά που του είχαν υποσχεθεί. Υπήρχαν γαμπροί που εκβίαζαν τα πεθερικά τους ότι θα εγκατέλειπαν την κόρη τους αν δεν του έδιναν ό,τι υπήρχε γραμμένο στο προικοσύμφωνο. Υπήρξαν περιπτώσεις που λόγω διαφωνιών πάνω στο θέμα της προίκας, ο γάμος ακυρωνόταν την τελευταία στιγμή, ενώ τα φαγητά για το γαμήλιο γλέντι ήταν έτοιμα και ο κόσμος συγκεντρωμένος στην αυλή της εκκλησίας περιμένοντας να παρακολουθήσει το μυστήριο.

ΕΝΑ ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟΥ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ  ΤΟ 1938 ΣΕ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΠΑΦΟΥ

 Οι γονείς της νύφης αναλαμβάνουν να προσφέρουν στην κόρη τους την ακόλουθη προίκα

1. Ένα μακρινάρι με είκοσι οκτώ γολίτζια και περιτοιχισμένη αυλή με φούρνο.
2. Ένα χωράφι δύο σκάλες με δεκαπέντε αθασιές και έξι ελιές.
3. Έναν αμπέλι τρεις σκάλες με μαύρο σταφύλι και ξυνηστέρι.
4. Ένα ζευγάρι νεαρά βόδια αξίας είκοσι τεσσάρων λιρών.
5. Μίαν καρκόλα με όλα τα χρειώδη της, όπως κρεβάτι, πάπλωμα, κουνουπιέρα και τορναρέτο.
6. Δύο δωδεκάδες σεντόνια και δύο δωδεκάδες μαξιλάρια.
7. Ένα τραπέζι, έναν ερμάρι, έξι καρέκλες και μια ταπατζιά.
8. Μαγειρικά σκεύη: ένα χαρτζί, δύο μαγείρισσες, ένα τηγάνι, ένα σάτζι, ένα μπρίκι, μία σκάφη, ένα σκαφίδι, ένα δκιαρτοσάνιδο, μια κουταλοθήκη, μια λαμποθήκη, μια πιατοθήκη, έξι πιάτα βαθουλά, έξι ξέβαθα, έξι ποτήρια, έξι πιρούνια, έξι κουτάλια και έξι μαχαίρια.
9. Ένα λαμπίκο.

 Οι γονείς του γαμπρού αναλαμβάνουν να προσφέρουν στον γιο τους την ακόλουθη προίκα

1. Ένα σπίτι με δεκαπέντε γολίτζια.
2. Έναν αλώνι.
3. Τρεις ελιές που βρίσκονται μέσα στο χωράφι του Κωστή Αντρέου στην περιοχή «Κοτζινόκαμπος».
4. Έναν πιθάρι και δύο κούμνες.
5. Ένα γαϊδούρι με το σάμα και το στρατούρι του.
6. Ένα  καινούργιο άλετρο.
7. Ένα δρεπάνι, μια τσάπα, ένα θερνάτζι, ένα δικράνι και μια βουκάνη.
8. Δύο γίδες, έξι όρνιθες και  δύο κυψέλες με το μελίσσι τους.

Σημείωση: Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο πιο πάνω προικοσύμφωνο βγαίνει το συμπέρασμα πως και οι δυο πλευρές ήταν αρκετά ευκατάστατες.