Αιμίλιος Κ. Πατσαλίδης

Ο Αιμίλιος εντάχθηκε στο αστυνομικό σώμα το Σεπτέμβρη του 1953. Το επάγγελμα του όμως δεν τον εμπόδισε να ενταχθεί στον Εθνικό Αγώνα που ξέσπασε λίγο καιρό αργότερα. Τα λόγια που τους έλεγε ένας καθηγητής κάθε φορά που είχαν εθνική γιορτή, «γιορτάσαμε και φέτος σκλαβωμένοι…» ηχούσαν ακατάπαυστα στ` αφτιά του κεντρίζοντάς τον σαν αχινοί και προκαλώντας του έντονα πατριωτικά συναισθήματα.

Λόγω της θέσης του στο αστυνομικό τμήμα Λευκωσίας πρόσφερε πολλά στον αγώνα και συνέτεινε ώστε ν` αποφύγουν μερικοί συναγωνιστές του τη σύλληψη και το θάνατο που τους καραδοκούσε σε κάθε τους βήμα.

Μια μέρα, ενώ βρισκόταν στο Μακρύδρομο στη Λευκωσία πηγαίνοντας για φαγητό, τον προσέγγισαν δυο γνωστοί του αγωνιστές λέγοντάς του παρακλητικά: «Αιμίλιε σώσε μας…» κι αυτός, παρότι εργαζόταν στο Τμήμα Ανιχνεύσεων Εγκλημάτων την εποχή εκείνη δε δίστασε να το τολμήσει. Και οι τρεις μαζί προχώρησαν μέχρι το εστιατόριο όπου ο Αιμίλιος παρέλαβε από τα χέρια τους τα όπλα και τα έκρυψε στις τσέπες του, κάτω από το φαρδύ και ριχτό πουκάμισό του.

Λίγο αργότερα κι αφού τέλειωσε το φαγητό του σηκώθηκε και κατευθύνθηκε προς το φαρμακείο που βρισκόταν εκεί κοντά, ενώ με το βλέμμα του κτένιζε διερευνητικά τη γύρω περιοχή θέλοντας να σιγουρευτεί πως κανείς δεν τους αντελήφθη. Σαν βεβαιώθηκε πως όλα ήταν εντάξει βγήκε απ` την πίσω πόρτα του φαρμακείου και τράβηξε για τη δουλειά του κουβαλώντας μαζί του και τα δυο όπλα.

Μιαν άλλη φορά μετέφερε όπλα μαζί με ένα συνάδερφό του. Σε κάποια στροφή του δρόμου έπεσαν πάνω σ` έναν Άγγλο ταγματάρχη, που αντικρίζοντάς τους τούς θεώρησε ύποπτους και τους πρόταξε το όπλο. Αυτοί όχι μόνο δεν πανικοβλήθηκαν αλλά διατήρησαν και την ψυχραιμία τους. Του έδειξαν στα γρήγορα τις αστυνομικές ταυτότητές τους, λέγοντάς του:

«Περιπολούμε…» «O.K.» τους απάντησε ικανοποιημένος και καθησυχασμένος ο Άγγλος αξιωματικός, επειδή σύμφωνα με την κρίση του εκτελούσαν καθώς έπρεπε το καθήκον τους, και τους έκανε νόημα να συνεχίσουν τη δουλειά τους.

Στις 4 Απριλίου 1957, ένα μήνα μετά το ολοκαύτωμα του Σταυραετού του Μαχαιρά, ο Αιμίλιος συνελήφθη από τους Άγγλους μετά από προδοσία. Οι Άγγλοι ανακριτές τον βασάνισαν και τον ταλαιπώρησαν για πολλές μέρες, αλλά αυτός άντεξε, δε λύγισε.

Κράτησε το στόμα του καλά σφαλισμένο. Στην Κοκκινοτρεμιθιά όπου μεταφέρθηκε ήταν θαλαμάρχης στο θάλαμο 27. Μια μέρα ένας κρατούμενος από το διπλανό θάλαμο έδωσε το σύνθημα για εξέγερση όλου του κάμπου. Καταρτίστηκαν δύο ομάδες με στόχο η μεν πρώτη ν` αφαιρέσει όλες τις πόρτες των θαλάμων και η δεύτερη όλα τα παράθυρα. Μετά θα τα στοίβαζαν στη μέση του κάμπου και θα τους έβαζαν φωτιά.

Την Αγία Πέμπτη 10 Απριλίου 1958 η ώρα 11 π. μ. δόθηκε το σύνθημα να δράσουν, έτσι όλοι οι κρατούμενοι έτρεξαν να βάλουν σ` εφαρμογή το σχέδιό τους. Μόλις οι πόρτες και τα παράθυρα παραδόθηκαν στην πύρινη λαίλαπα, οι κρατούμενοι αποσύρθηκαν στις παράγκες τους περιμένοντας την αντίδραση και τ` αντίποινα των Άγγλων στρατιωτών.

Οι Άγγλοι περίμεναν να πέσει το σκοτάδι και μετά να κάνουν την έφοδό τους. Τους συμπεριφέρθηκαν σκληρά κι απάνθρωπα. Τους κτύπησαν αλύπητα, με ρόπαλα και με κάννες των όπλων. Τους ύβριζαν, τους κλωτσούσαν. Έβγαιναν έξω και τους έριχναν πέτρες και σκυβαλοδοχεία από τ` ανοιχτά παράθυρα. Όλο το βράδυ κτυπούσαν οργισμένοι τους τσίγκους των παραγκών προκαλώντας μεγάλο πανζουρλισμό, εμποδίζοντάς τους να κοιμηθούν.

Ο Αιμίλιος παρέμεινε στα κρατητήρια μέχρι το τέλος του αγώνα.

Ο Σταύρος Παπουής ήταν μαθητής της πέμπτης τάξης του γυμνασίου όταν ξέσπασε ο αγώνας του `55 – `59. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να δώσει τον όρκο της Ε.Ο.Κ.Α.

Συνελήφθη τον Αύγουστο του `55 καθώς έγραφε συνθήματα στο τοίχο. Το τελευταίο του σύνθημα, «Ζήτω η Ένω…» δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει. Τον σταμάτησε το δυνατό κτύπημα που δέχθηκε στο χέρι από έναν Άγγλο.

Τον συνέλαβαν και τον ανέκριναν στη Λεμεσό, για ώρες ατέλειωτες. Τον βασάνισαν κι ακολούθως τον μετέφεραν στο φρούριο της Κερύνειας. Το κακουργιοδικείο τον καταδίκασε σ` ένα χρόνο φυλάκιση οπότε οδηγήθηκε στις Κεντρικές φυλακές.

Δοκίμασε να δραπετεύσει, αλλά δεν τα κατάφερε. Ένα χρόνο αργότερα κι αφού ήδη εκτέλεσε την ποινή του, ο πατέρας του Αχιλλέας Παπουής, πήγε στις Κεντρικές φυλακές να τον παραλάβει και να τον μεταφέρει στο σπίτι του. Άδικα όμως κάλυψε τόσο δρόμο. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να τον αφήσουν ελεύθερο και τον οδήγησαν στα κρατητήρια Κοκκινοτρεμιθιάς. Έτσι ο δόλιος Αχιλλέας επέστρεψε στο χωριό του απογοητευμένος και με βαριά καρδιά.

Δύο νέες απόπειρες απόδρασής του από την Κοκκινοτρεμιθιά απέβησαν άκαρπες.
Παρέμεινε κρατούμενος μέχρι το 1958.

Εύδωρας Χρίστου

Ο Εύδωρας Χρίστου ζούσε και εργαζόταν στην Λεμεσό. Τα Σαββατοκύριακα πήγαινε στις Κέδαρες, όπου ζούσε η μητέρα του Αριάδνη και η αρραβωνιαστικιά του Αντιγόνη. Έτσι κι εκείνο το συγκεκριμένο Σαββατοκύριακο επισκέφτηκε το χωριό του. Την προηγούμενη όμως μέρα, στον οδικό άξονα Λεμεσού Άρσους, είχε γίνει επίθεση από άντρες της οργάνωσης, σε μια αυτοκινητοπομπή Άγγλων. Οι Άγγλοι με την συνήθη τακτική τους έκαναν έφοδο στα γύρω χωριά αναζητώντας τους ενόχους. Το ίδιο έκαναν και στις Κέδαρες. Συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες στον αυλόγυρο του σχολείου αναζητώντας τους δράστες. Ο πρώτος που συνέλαβαν ήταν ο Εύδωρας.

Στην προσπάθεια τους να του αποσπάσουν πληροφορίες για την οργάνωση τον βασάνισαν, τον απείλησαν, τον στρίμωξαν, τον άφησαν χωρίς νερό και φαγητό και σαν διαπίστωσαν πως δεν εννοούσε να μαρτυρήσει τους συνεργάτες του τον οδήγησαν στα κρατητήρια Πύλας.

Μετά από ένα χρόνο περίπου αφέθηκε ελεύθερος και γύρισε στο χωριό, αλλά σε μιαν επόμενη επίθεση που δέχτηκαν οι Άγγλοι, επαναλήφτηκε η ίδια ιστορία. Τον συνέλαβαν για δεύτερη φορά και τον οδήγησαν στα ίδια κρατητήρια.

Μέσα στον κάμπο εργαζόταν ως κουρέας και μάγειρας και στις ελεύθερες ώρες του παρακολουθούσε μαθήματα ξυλογλυπτικής.

Μια μέρα είδε έξω από τα συρματοπλέγματα την αρραβωνιαστικιά του Αντιγόνη που πήγε να τον επισκεφτεί. Άρχισε να την φωνάζει από μακριά και να της κάνει σινιάλο με το χέρι. Τον άκουσαν όμως οι Άγγλοι και τον κτύπησαν πολύ άσχημα.